Terapia powięziowa – czym jest i kiedy ją stosować?

Ból w okolicy stawów, mięśni i kręgosłupa oraz towarzyszący mu dyskomfort w dużym stopniu utrudniają codzienne funkcjonowanie. Pozbawione odpowiedniej elastyczności i mobilności tkanki mogą być wspomagane w różny sposób. Jedną z najnowocześniejszych metod rehabilitacji wykorzystywanych w dysfunkcjach ruchu jest terapia powięziowa. Dowiedz się, czym charakteryzuje się ta forma leczenia, kiedy się ją stosuje i jakie są jej efekty.

Co to jest powięź?

Powięź to wielofunkcyjna błona, rodzaj tkanki łącznej. Zbudowana jest z mocno splecionych ze sobą włókien kolagenowych o zróżnicowanej gęstości. Pokrywa mięśnie, narządy, nerwy, kości, więzadła, naczynia krwionośne i limfatyczne oraz ścięgna.

Obrazowo, powieź może być porównana do ciasnego pokrowca otaczającego ludzkie tkanki. System powięziowy, na który składają się wielowarstwowe, niejednolite sieci połączeń otaczające wszelkie struktury i mięśnie, utrzymują ciało w określonym kształcie. Odpowiada on także za stabilizację organizmu i utrzymanie go w odpowiedniej pozycji.

Wyróżnia się 3 podstawowe grupy powięziowe:

• powięź powierzchowna – obejmuje całe ciało, występuje w warstwie podskórnej, umożliwia skórze przemieszczanie się, zawiera nerwy, naczynia krwionośne i limfatyczne,
• powięź głęboka – otacza więzadła, kości, torebki stawowe, nerwy, narządy i organy wewnętrzne,
• powieź namięsna – okrywa mięśnie i przestrzenie między nimi, stanowi ciągłość ze ścięgnem.

Poza wspomnianymi funkcjami powięzi pozwalają również regulować napięcie mięśniowe i chronią tkanki przed urazami mechanicznymi i chemicznymi. Zabezpieczają struktury mięśniowo-stawowe i narządy wewnętrzne. Pozwalają na efektywną komunikację międzykomórkową i swobodny ruch.

Koncepcja taśm anatomicznych

Stworzona przez amerykańskiego fizjoterapeutę Thomasa Myersa teoria, zakłada istnienie tzw. taśm anatomicznych. Składające się z mięśni i powięzi struktury odpowiednio podzielił i nazwał, wyróżniając:

• taśmę powierzchowną tylną – układa się tyłem ciała, obejmuje pasmo od palców stóp po czoło,
• taśmę powierzchowną przednią – działa analogicznie do tylnej, wypełnia prawie cały przód ciała,
• taśmę boczną – dotyczy części od stopy przez zewnętrzną stronę nogi, bok tułowia, aż po okolicę ucha,
• taśmę spiralną – rozpoczyna się w tylnej części czaszki, oplata krzyżowo żebra i od boku biodra przechodzi pod stopą, a następnie wędruje tylno-boczną częścią nogi i podłużnie do ułożenia kręgosłupa powraca niemal w punkt początkowy,
• taśmę kończyny górnej – wyodrębnia taśmę głęboką przednią i tylną, oraz taśmę powierzchowną przednią i tylną,
• taśmę funkcjonalną – obejmuje przednią i tylną taśmę powięziową, znajdujące się wzdłuż tułowia, ud i ramion,
• taśmę głęboką przednią – przechodzi przez całe ciało, od podeszwowej części stopy, przez kończyny dolne, wzdłuż klatki piersiowej i szyi, aż po czaszkę.

Uszkodzona powięź – co dalej?

Wartość powięzi w prawidłowym i sprawnym działaniu organizmu jest nieoceniona. Zaburzenia ich funkcjonowania spowodowane są najczęściej błędnym ułożeniem ciała, nieprawidłowo przyjętym wzorcem postawy, siedzącym trybem pracy, brakiem aktywności fizycznej lub nieergonomicznym ułożeniem ciała i związanym z nim napięciem mięśni. Mogą prowadzić do dolegliwości bólowych, obrzęków, a nawet innych bardzo poważnych dysfunkcji organizmu.

Jedną z najczęściej spotykanych kontuzji w tych tkankach są przykurcze powięzi głębokiej. Spowodowane wielokrotnie przeciążeniami i mikrourazami, mogą powodować ból i nieprawidłowe funkcjonowanie układu ruchu. Objawy te mogą być oznaką choroby Dupuytrena lub zespołu ciasnoty przedziałów powięziowych. Pierwsza dolegliwość polega na patologicznym pogrubieniu rozcięgna dłoniowego prowadzącego do bezpowrotnego przykurczu dłoni i palców. Druga związana jest z zaburzeniami dopływu krwi do mięśni. Ta choroba występująca najczęściej u sportowców  może przybrać postać ostrą (towarzyszącą urazom) lub przewlekłą (objawiającą się silnym bólem i kurczami ustępującymi po spoczynku).

Nieodpowiednia technika ćwiczeń, przeciążenia w trakcie intensywnej pracy fizycznej, naciągnięcia i naderwania tkanek miękkich mogą skutkować zapaleniem powięzi. Do rozwoju tego typu dolegliwości przyczyniają się także przedłużające się stany zapalne, tymczasowe unieruchomienie,  infekcje lub nieprawidłowa dieta (głównie ta z niedoborem witaminy C). Ból powięzi może być spowodowany również zaburzeniami o podłożu genetycznym, wrodzonymi wadami postawy i chorobami narządów wewnętrznych.

Terapia powięziowa i jej główne techniki

Terapia powięziowa zwana też powięziowo-mięśniową, to rodzaj kuracji wykorzystujący różnorodne techniki rehabilitacji, w tym nowoczesne zabiegi fizykoterapeutyczne. Głównie stosowana jest w leczeniu bólu mięśni i stawów, choć jest równie dobrym rozwiązaniem w innych dolegliwościach.

Dysfunkcja spowodowana nadmiernym przeciążeniem tkanki powięziowej powoduje reorganizację tworzących ją włókien kolagenowych i zgęstnienie jej struktury. A to z kolei może wywoływać przeciążenie stawów, niedokrwienie i pogorszenie jakości włókien mięśniowych, ból lub zapalenie w strukturach mięśniowo-powięziowych.

Głównym celem terapii powięziowej jest modyfikacja ograniczeń stwarzanych przez powięź i przywrócenie pełnego zakresu ruchów w stawach i kręgosłupie, zmniejszenia dolegliwości bólowych i wskrzeszenie właściwych naprężęń powięzi i mięśni. Sama kuracja zakłada stosowanie różnych metod rehabilitacji. Do najbardziej znanych sposobów manualnych należą:

• masaż powięziowy – ma za zadanie rozluźnić powięzi, zmniejszyć tym samym ból, przywrócić płynność ruchów i poprawić ogólną postawę ciała,
• rolowanie powięzi – wykorzystuje przyrządy o różnej gęstości np. piłki, rollery czy mini wałki wytwarzające odpowiedni nacisk w konkretnym tempie, 
• manipulacja powięzi – zakłada techniki powięziowe poddające manipulacji określone miejsca na ciele pacjenta,
• trening powięziowy – specjalny zestaw ćwiczeń angażujący struktury powięziowe, służy zmniejszeniu ryzyka kontuzji, obniżeniu ból, przyspieszeniu regeneracji po urazach i przywróceniu pełnej sprawność,
• terapia punktów spustowych – technika zakładająca różne formy ucisku oraz ruchów wykonywanych w odpowiednich kierunkach.

Dodatkowo z pomocą zaawansowanego sprzętu w terapii powięziowo-mięśniowej można skorzystać m.in. z suchego igłowania, tepingu, terapii TECAR lub zabiegów laserem wysokoenergetycznym.

Terapia powięziowa – wskazania

Z racji tego, że terapia powięziowa zakłada znalezienie źródła, a nie tylko eliminację objawów chorobowych, można ją stosować w wielu przypadkach. Odpowiednie stymulowanie powięzi zalecane jest pacjentom borykającym się między innymi z takimi dolegliwościami jak:

• choroby reumatyczne i zwyrodnieniowe,
• bóle kończyn i kręgosłupa (w tym niewiadomego pochodzenia),
• dyskomfort, ból mięśni i stawów,
• urazy i przeciążenia stawów,
• przykurcze i sztywność mięśni,
• drętwienie i obrzęki kończyn,
• bóle napięciowe
• stany pourazowe,
• migreny,
• wysiłkowe nietrzymanie moczu,
• ograniczenie ruchomości stawów,
• zaburzenia w obrębie mięśni dna miednicy,
• zespoły bólowe – np. rwa kulszowa, barkowa, udowa, „łokieć tenisisty”, zespół cieśni nadgarstka, bark zamrożony,
• bóle oraz dyskomfort w ciąży i po porodzie.

Terapia powięziowa a zwyrodnienia stawów

Choroby zwyrodnieniowe należą do jednej z grup, które mogą być leczone metodami powięziowymi. Charakterystyczny i uciążliwy ból tkanek miękkich towarzyszyć może bowiem także dolegliwościom stawowym związanym z występowaniem chorób zwyrodnieniowych. Aby zahamować zużywanie się powierzchni stawowych, należy dobrać odpowiednią technikę terapii do rodzaju i lokalizacji występującego zwyrodnienia. Tu warto poprosić o pomoc doświadczonego specjalistę.

Przykładowo w zmianach towarzyszących zwyrodnieniom stawu biodrowego fizjoterapeuta może zastosować jedną z technik terapii powięziowo-mięśniowych. Tu sprawdzi się przykładowo terapia punktów spustowych oraz praca na bruzdach międzymięśniowych. W tego typu zwyrodnieniach stosuje się również masaż głęboki, masaż funkcyjny lub masaż poprzeczny. Ulgę w bólu przynosi także taping. Metoda chętnie wykorzystywana przez sportowców, zakłada przyklejanie specjalnych plastrów zwiększających przestrzenie pomiędzy mięśniami i skórą.  Z technik leczniczych stosowanych w terapiach tkanek miękkich sprawdzi się również technika aktywnego rozluźniania polegająca na stałym nacisku z jednoczesnym rozciąganiem tkanek.

W chorobach zwyrodnieniowych bardzo ważną rolę odgrywa odpowiednie odżywienie stawów. Pogłębiające się niedobory mazi stawowej potęgują dyskomfort oraz bóle w stawach. Warto pamiętać, że wraz z wiekiem organizm traci naturalną zdolność produkcji odpowiednio dużej ilości kwasu hialuronowego. To z kolei przekłada się na mniejszą lepkość płynu maziowego i ograniczoną zdolność stawów do amortyzowania wstrząsów. Uzupełnienie niedoborów mazi stawowej wymaga suplementacji diety w kwas hialuronowy oraz siarczan chondroityny. Łączna suplementacja diety tymi dwoma składnikami jest zdecydowanie skuteczniejsza, niż ich osobne przyjmowanie.

Efekty terapii powięziowej

Terapia powięziowa cieszy się coraz większym zainteresowaniem. Ta niefarmakologiczna metoda leczenia bólu może być z powodzeniem stosowana wśród kobiet w ciąży i mam karmiących. Osoby zmagające się z przewlekłym lub ostrym bólem stawów, kręgosłupa i mięśni właśnie w tej formie rehabilitacji mogą odnaleźć upragnioną ulgę. Pierwsze efekty terapii zazwyczaj widoczne są już po 2-3 spotkaniach z fizjoterapeutą. Cała seria ćwiczeń jest w stanie na długo wyeliminować przyczynę bólu o podłożu powięziowo-mięśniowym. Dobrze dobrana kuracja przywraca utraconą mobilność i elastyczność mięśni oraz stawów. Odżywia odpowiednio tkanki i zapewnia im prawidłowe ukrwienie.

Terapia powięziowa poprawia ogólną postawę ciała oraz wspomaga pracę narządów wewnętrznych. Przywraca pełen zakres ruchów w obrębie stawów kończyn i kręgosłupa.