Przeciążenia stawów – przyczyny, objawy, rodzaje

Ból w kręgosłupie podczas podnoszenia ciężkich przedmiotów, zdrętwienie karku w pracy przy komputerze czy dyskomfort w kolanach w trakcie schodzenia po schodach – każda z tych dolegliwości mogą świadczyć o przeciążeniach powstałych w układzie ruchu. Te z pozoru niegroźne mikro urazy, w dłuższej perspektywie mogą wyrządzić wiele szkód naszym stawom i kręgosłupowi. Wywołują w nich stany zapalne, a w następstwie bolesne zwyrodnienia. Dowiedz się, jakie są najczęstsze przyczyny powstawania przeciążeń stawów, poznaj ich główne objawy i rodzaje oraz sposoby ich zapobiegania.

Przeciążenie stawów – co to znaczy?

Przeciążenie stawu to stan wywołany nadmiernym wysiłkiem ponad siły organizmu. Pojedyncze przeciążenia nie prowadzą od razu do zmian chorobowych, choć każda nadmierna eksploatacja stawu sprawia, że staje się on coraz bardziej przemęczony. Ignorowanie pierwszych objawów przewlekłego przeciążenia może prowadzić do uszkodzeń stawów, a pojawiający się po wysiłku ból, sygnalizuje początek stanu zapalnego. To z kolei skutkuje zaostrzeniem symptomów chorobowych, co w rezultacie prowadzić może do zwyrodnień, a w konsekwencji do konieczności wdrożenia leczenia farmakologicznego.

Przyczyny powstawania przeciążeń w obrębie stawów

Prócz typowo genetycznych uwarunkowań wpływających na wytrzymałość ludzkich tkanek, ich kondycję determinują także styl życia i dieta. Nie bez znaczenia jest też prawidłowy rozwój w okresie dziecięcym i młodzieżowym. Przeciążenia układu ruchu mogą wywoływać także czynniki zewnętrzne. Do najważniejszych zalicza się:

• nadmierną pracę wykonywaną ponad wytrzymałość organizmu,
• obciążenia wywołane zwykłą pracą przez długi czas lub często powtarzalną,
• długotrwałe przyjęcie przymusowej pozycji (np. siedzenie, pochylanie się).

O przeciążenie stawu nietrudno – tego typu dolegliwość może pojawić się nawet podczas wykonywania zwyczajnych, codziennych czynności. Do nadmiernego obciążenia stawów i mięśni może dojść w trakcie przenoszenia ciężkich zakupów, wielogodzinnego pochylania się przy sprzątaniu czy wykonywaniu wielogodzinnych czynności w pozycji stojącej. 

Bóle przeciążeniowe stawów

Przeciążenia stawów objawiające się bólem są dość powszechne. Jednorazowo mogą pojawiać się u każdego, kto wykonał w danym momencie zbyt duży wysiłek fizyczny. W takiej sytuacji należy zaniechać dalszych czynności i dać stawom odpocząć. Nie przemęczać się, dbać o odpoczynek i regenerację.

Na przykre dolegliwości bólowe spowodowane przeciążeniem narażone są niemal wszystkie stawy. Największe ryzyko dotyka jednak najmocniej eksploatowanych odcinków układu ruchu, w tym stawów kolanowych, skokowych, biodrowych i łokciowych. Łatwo można też przeciążyć kręgosłup czy nadgarstek. Poniżej przedstawiamy krótką charakterystykę każdej z wymienionych przypadłości.   

Przeciążenie kolana

Jak wynika z obserwacji, blisko 40% wszystkich zwyrodnień dotyka stawy kolanowe. Łatwo wywnioskować, że to właśnie ta część układu ruchu najbardziej narażona jest na przeciążenia. Powstają one z powodu nakładających się mikro urazów będących wynikiem nadmiernej, długotrwałej eksploatacji stawu. W wyniku czego w dłuższej perspektywie powstaje duże uszkodzenie objawiające się bólem.

Ból kolan wynikający z przeciążenia najczęściej dotyka osoby zmagające się z nadwagą, sportowców (zarówno profesjonalnych, jak i amatorów), pracowników fizycznych, kobiety w zaawansowanej ciąży oraz osoby, które z racji wykonywanej pracy muszą długotrwale przyjmować jedną pozycję (stanie, kucanie, klęczenie). Przeforsowanie kolana objawia się bólem podczas chodzenia i zginania. Może towarzyszyć mu sztywność w stawie oraz zmniejszenie ruchomości w jego obrębie.

W początkowej fazie przeciążenia kolan leczy się zachowawczo. Wśród najważniejszych zaleceń odnaleźć można zmniejszenie aktywności, odpoczynek oraz stosowanie zimnych okładów i kompresów. Po wyciszeniu stanu zapalnego rekomendowane jest wdrożenie ćwiczeń fizycznych (kinezyterapię) lub fizjoterapię.

Przeciążenie stawu skokowego

Przeciążenia i uszkodzenia ścięgien oraz więzadeł w obrębie stawu skokowego powstają najczęściej w wyniku zaburzenia siły i proporcji pracy mięśni całej kończyny dolnej bądź mięśni podudzia, uda czy stopy. Takiego uszkodzenia można nabawić się podczas zbyt intensywnych treningów, nieoptymalnego przygotowania do wzmożonego wysiłku, przyjęcia złej techniki ćwiczeń, ale także podczas wyskoku, biegu czy złego stąpnięcia. Dolegliwości bólowe w przeciążonym stawie skokowym pojawiają się zarówno podczas chodzenia, jak i biegania.

Regenerację mogą przyspieszyć zimne okłady lub moczenie stopy w zimnej wodzie z lodem. Najlepiej jednak odciążyć staw w jak największym stopniu, unikając jego nadmiernej eksploatacji. Takie dolegliwości spotykają często sportowców, szczególnie tych, którzy wykonują częste podskoki i dużo biegają. Przeciążenie stawu skokowego może przydarzyć się także kobietom długo chodzącym na wysokich obcasach.

Przeciążenie kręgosłupa

Dolegliwości związane z nadmiernym napięciem mięśni pleców (określany często jako zespół przeciążeniowy pleców) może obejmować właściwie każdą część kręgosłupa, od odcinka szyjnego, przez piersiowy, po lędźwiowo-krzyżowy.   

Za taki stan rzeczy odpowiadają zazwyczaj nieprawidłowe nawyki, w tym brak ruchu i nieodpowiednia higiena pracy. Tu wymienić trzeba przede wszystkim ciężką, wymagającą ciągłego stania, dźwigania lub przyjmowania niewygodnej pozycji aktywność zawodową, choć na dolegliwości bólowe mogą skarżyć się też pracownicy biurowi oraz osoby zmagające się z… przewlekłym stresem.

Dyskomfort związany z przeciążeniem kręgosłupa odczuwany jest zazwyczaj w okolicach karku lub w dolnej części pleców, choć zdarzają się również bóle w klatce piersiowej. Specjaliści zwracają uwagę na tzw. przeciążeniowy ból pleców od siedzenia. Wywoływany jest on długotrwałym przebywaniem w pozycji siedzącej, nierzadko związanym z nienaturalnym wykrzywianiem kręgosłupa.

W zależności od lokalizacji nadmierna eksploatacja kręgosłupa może objawiać się w różny sposób i oddziaływać na stawy kręgosłupa. Przykładowo przeciążenie odcinka szyjnego początkowo może objawiać się przez łagodne dolegliwości bólowe w obrębie obręczy barkowej i karku. W późniejszych fazach ten nieleczony stan napięcia mięśniowego może przerodzić się w zesztywnienie tych części. W zaawansowanym stadium prócz klasycznego bólu występują zazwyczaj również symptomy neurologiczne typu mroczki przed oczami, światłowstręt, nudności, a nawet wymioty. Czasami towarzyszą im również zawroty głowy, szumy uszne, drętwienie palców rąk, a także zupełnie nietypowe wydawać by się mogło, zaburzenia równowagi, widzenia, słuchu czy smaku.

Z racji tego, że przeciążenie piersiowego odcinka kręgosłupa daje łudząco podobne objawy do innych chorób internistycznych, może być w początkowej fazie z nimi mylone. Ból pochodzenia odkręgosłupowego jest ostry i kłujący, zazwyczaj promieniujący w okolicę klatki piersiowej, serca i jamy brzusznej. Tych niepokojących objawów nigdy nie należy lekceważyć. Szukając powodów podobnych dolegliwości, najpierw trzeba wykluczyć choroby wewnętrzne, a dopiero później doszukiwać się przyczyn w odcinku piersiowym kręgosłupa.

Kiedy odcinek lędźwiowo-krzyżowy ulega przeciążeniu, jego pierwsze objawy również mogą przypominać znane choroby wewnętrzne. Ból w dole pleców może wskazywać bowiem nie tylko na przeforsowanie kręgosłupa, ale także choroby żołądka, nerek czy narządów płciowych. Przeciążenie tego odcinka kręgosłupa objawia się początkowo bólem w lędźwiach, w późniejszych fazach może promieniować do pośladków. W zaawansowanej fazie także do jednej lub obu kończyn dolnych.

Przeciążenie łokcia

Ból po zewnętrznej stronie stawu łokciowego potocznie zwany jest „łokciem tenisisty”. I choć pojawia się nie tylko u wyczynowych sportowców, to właśnie wśród nich bardzo często jest obserwowany. Za taki stan rzeczy odpowiada nadmierna eksploatacja stawu łokciowego związana z powtarzającymi się czynnościami. Prócz tenisistów czy zawodników squasha na nadmierny wysiłek tego stawu narażeni są także m.in. muzycy, szwaczki, mechanicy i pracownicy biur.

Dolegliwości bólowe związane z „łokciem tenisisty” mogą promieniować do nadgarstka i przedramienia. Z racji tego, że często pojawiają się one podczas próby zaciskania dłoni i wykonywania ruchów ręką, są w stanie skutecznie utrudniać wykonywanie codziennych czynności.  

Przeciążenie nadgarstka

Wbrew pozorom nadgarstek stanowi ten element w układzie ruchu, który równie mocno narażony jest na przeciążenia. Nie tylko z racji częstej eksploatacji, ale również samej budowy. Na uszkodzenie tej delikatnej struktury najbardziej narażone są osoby wykonujące ręcznie czynności zawodowe, w tym kasjerzy, barmani, budowlańcy, osoby pracujące stale przy komputerze, pracownicy produkcji (szczególnie przy taśmach), sekretarki, muzycy, rzeźnicy itp.

Ból w obrębie nadgarstka można niwelować zachowawczo, najlepiej unieruchamiając bolącą część. Podobnie jak w przypadku innych stawów tu również należy unikać nadmiernego wysiłku, jak choćby zaprzestanie podnoszenia ciężkich przedmiotów, noszenia zakupów itd.

Przeciążenie stawu biodrowego

Przeciążenie stawu biodrowego to przypadłość, która dotyka w szczególności osoby zmagające się z otyłością. Nadmierne kilogramy powodują, że biodro jest przewlekle forsowane, a to najczęściej prowadzi w dalszej perspektywie do rozwoju zwyrodnień stawów. Do tego typu zaburzeń dochodzi również przez długotrwałe przebywanie w pozycji siedzącej lub dysplazję (nieprawidłowe ukształtowanie stawu). Opieranie ciężaru ciała na jednej stronie (np. przez utykanie) bądź brak równowagi mięśniowej może także prowadzić do przewlekłej postaci tej choroby. Mniej groźnych przeciążeń ustępujących zazwyczaj samoistnie doświadczają najczęściej osoby po zbyt intensywnym treningu czy nieprawidłowo wykonywanych ćwiczeniach.

Przeciążeniowe zapalenie stawów

Jak już wspomnieliśmy większość zmian przeciążeniowych w układzie ruchu to wynik pojawiających mikro urazów. Wywoływane są najczęściej przez nadmierny wysiłek organizmu, źle dobrany trening lub nadwagę. W większości przypadków doprowadzają do zmian przeciążeniowych powodujących chroniczne zapalenie stawów.

Tu warto zaznaczyć, że nie każde przeciążenie prowadzi automatycznie do zapalenia w obrębie danego stawu. Odpowiednio traktowane (w większości przypadków) pozwala na szybki powrót do stanu przed uszkodzeniem. Właśnie dlatego, bólu przeciążeniowego nie należy w żadnym wypadku ignorować. Rekomendujemy postawić na regenerację stawu, odpoczynek od ciężkiego wysiłku i zaprzestanie wymagających zadań mogących pogłębić problem. Dużą ulgę może przynieść także uzupełnienie niedoborów mazi stawowej, której zadaniem jest m.in. smarowanie powierzchni chrząstek. Zbyt mała ilość mazi powoduje tarcia, które objawiają się bólem i sztywnością stawu. Sięgając po suplement diety, w skład którego wchodzi łącznie kwas hialuronowy oraz siarczan chondroityny w wysokim stężeniu zapewniamy skuteczne uzupełnienie niedoborów mazi, a efekty mogą utrzymywać się nawet do roku.

Przeciążenie stawu – jak zapobiegać?

Na genetyczne czynniki warunkujące występowanie przeciążeń stawów nie mamy wpływu, jednak z racji tego, że dolegliwości te w dużej mierze dyktowane są czynnikami zewnętrznymi, można znacznie ograniczyć ryzyko ich występowania. Chcąc zapewnić stawom sprawność na lata, należy o nie odpowiednio dbać:

• podczas treningu wykonywać prawidłowo ćwiczenia, wyłącznie w pełnym zakresie ruchów,
• kontrolować wagę i eliminować nadprogramowe kilogramy,
• przejść na zdrową dietę bogatą w warzywa, owoce, nasiona i odpowiednie tłuszcze,
• stosować dobrej jakości suplement diety na stawy, które realnie uzupełnia niedobory mazi stawowej,
• unikać garbienia się oraz przyjmowania nienaturalnych postaw (również podczas snu),
• zmieniać pozycję w trakcie pracy statycznej, a jeśli to niemożliwe, robić krótkie przerwy na proste ćwiczenia rozluźniające i wzmacniające mięśnie,
• prowadzić aktywny tryb życia.

Kiedy dojdzie już do przeciążenia, warto wykonywać nieobciążające stawów ćwiczenia (najlepiej skonsultowane ze specjalistą). Mogą się one różnić w zależności od lokalizacji bólu i jego intensywności. Kiedy po kilku dniach mimo zaprzestania aktywności w obrębie bolącego stawu, dolegliwość nie mija lub nasila się, trzeba zasięgnąć porady lekarskiej.