Nawyki ruchowe u dzieci – ćwiczenia, kształtowanie postawy, metody ćwiczeń

Kształtowanie prawidłowych nawyków ruchowych u dzieci rozpoczyna się już na bardzo wczesnym etapie życia. Dbanie o przyjmowanie należytej pozycji przez najmłodszych pozwala w przyszłości uniknąć problemów z postawą oraz związanych z nimi chorób. Dobre nawyki ruchowe można w ciekawej formie rozwijać, pozwalając dziecku przy okazji na dobrą zabawę. Dowiedz się, jakie ćwiczenia wpływają na prawidłową postawę ciała i jakie są fachowe metody niwelowania przyjętych przez najmłodszych niewłaściwych nawyków ruchowych.

Co to są nawyki ruchowe u dzieci?

Nawyki ruchowe określa się jako nabyte, wyuczone czynności oparte na określonych mechanizmach neurofizjologicznych. Kształtowanie ich zależy od wielu czynników, ale także indywidualnych skłonności organizmu, a nawet odczuć, umiejętności postrzegania i pamięci. Nieprawidłowo wykształcone nawyki ruchowe dość ciężko jest skorygować, choć nie jest to proces niemożliwy. Chcąc ustrzec dziecko przed niekorzystnym wpływem nieprawidłowych nawyków, warto zwracać uwagę na ich kształtowanie już od najmłodszych lat. Zarówno w zakresie chodzenia, siadania, jak i leżenia.

Ćwiczenia wspomagające nawyki prawidłowej postawy u dzieci

Zachowanie prawidłowej postawy ciała zależne jest od wielu czynników, w tym między innymi od ukształtowanych we wczesnym dzieciństwie nieprawidłowych nawyków. Rodzice, którzy zauważyli sygnały świadczące o wypracowaniu ich przez dziecko, powinni zgłosić się do pediatry. Ten skieruje najpewniej dziecko na wizytę kontrolną do fizjoterapeuty dziecięcego. Jeśli diagnoza nieprawidłowych nawyków się potwierdzi, a dziecko będzie wymagało rehabilitacji, specjalista prawdopodobnie zaproponuje jedną z najbardziej znanych metod terapii u dzieci.

Metoda Vojty

Metoda Vojty to forma terapii stosowana często u najmniejszych dzieci, również w wieku niemowlęcym. Pozwala korygować zaburzenia rozwojowe za pomocą odpowiednich ćwiczeń. Dzięki nim maluchy zmuszane są do przyjęcia określonej pozycji, która aktywuje poszczególne partie mięśni, uczy stabilności i równowagi. Właśnie dlatego, metoda Vojty stosowana jest często u dzieci ze zdiagnozowaną dysplazją stawów biodrowych, skoliozą czy porażeniem mózgowym. Wskazaniem do przeprowadzenia tego typu rehabilitacji są również niepokojące symptomy takie jak obracanie główki wyłącznie w jedną stronę, asymetrie ciała, przykurcze, nieprawidłowy chwyt, poważne zaburzenia równowagi, a nawet problemy ze ssaniem czy połykaniem. Metoda ta wpływa bowiem nie tylko na pracę mięśni i kości, ale także funkcje oddechowe, motorykę twarzy, układ nerwowy, a nawet sposób postrzegania świata i psychikę.

Sama terapia polega na układaniu pacjenta w określonych pozycjach i zatrzymaniu go w nich przez jakiś czas. W ten sposób wykształca się w nim określone refleksy umożliwiające spadek lub wzmożenie napięcia mięśniowego w poszczególnych partiach ciała. U starszych dzieci, prócz wymienionych ćwiczeń, mogą zostać wdrożone także zajęcia kontrolujące ruchy głową lub kończynami.

Metoda Ndt Bobath

Metoda Ndt Bobath to forma terapii stosowana zarówno u dzieci, jak i dorosłych, której celem jest niwelowanie nieprawidłowych odruchów i wywieranie pozytywnego wpływu na napięcie mięśniowe. Często sposób ten wykorzystywany jest u osób z defektami neurologicznymi, choć sprawdza się także właśnie w korygowaniu nieprawidłowości ogólnorozwojowych i ortopedycznych. Ćwiczenia Bobath stosuje się również w asymetrii ciała i niewłaściwym napięciu mięśniowym.

Rehabilitacja tą metodą zakłada stosowanie technik mających na celu zmniejszenie lub zwiększenie napięcia mięśniowego. Stosowane ćwiczenia pozwalają wyeliminować patologiczne odruchy i utrwalić te zbliżone do fizjologicznych. Aktywność dziecka kontrolowana jest tu przez tzw. punkty kluczowe, do których zalicza się szyję, głowę i obręcz barkową. Ostatecznym celem terapii jest przenoszenie nabytych umiejętności do życia codziennego.

Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne

Metoda Ruchu Rozwijającego stworzona przez Weronikę Sherborne jest formą terapii chętnie stosowaną u dzieci z zaburzeniami rozwoju. Zestaw ćwiczeń ruchowych wykonywanych wraz z osobą dorosłą pozwala najmłodszym rozwijać świadomość ciała i przestrzeni, ale także uczy komunikacji i wchodzenia w relację z innymi. Proste i naturalne ćwiczenia to dla wielu rodziców i dzieci świetny sposób na spędzanie czasu – daje dużo radości i satysfakcji. Terapia Sherborne zakłada bowiem zabawy w tzw. bliskim kontakcie, czyli między innymi gilgotanie, siłowanie się, czołganie, ślizganie itp. Takie ćwiczenia (poprawiające koordynację psychoruchową) polecane są najczęściej dzieciom w wieku szkolnym i przedszkolnym, choć nie ma przeciwwskazań do wdrożenia ich na innym etapie wzrostu.

Proste ćwiczenia i zabawy kształtujące prawidłowe nawyki u dzieci

Oczywiście wyżej wymienione metody to nie jedyne sposoby na poprawę postawy ciała u dzieci. W wielu przypadkach, szczególnie tych, w których niewymagana jest pełna rehabilitacja, fizjoterapeuci stosują dobrze znane ćwiczenia. Wdrażane często na zajęciach z gimnastyki korekcyjnej w szkołach i przedszkolach, pozwalają dzieciom na zastąpienie nieprawidłowych nawyków ruchowych dobrymi wzorcami. Ważne, by ćwiczenia były dobrane indywidualnie do osobistych potrzeb, możliwości i wieku dziecka.

Do najbardziej popularnych ćwiczeń korygujących wady postawy zalicza się:

• mostek – wzmacnia i rozciąga mięśnie kręgosłupa,
• spacer z książką na głowie – utrwala prawidłowe wzorce ruchowe i pomaga rozwijać równowagę,
• koci grzbiet – wspomaga kręgosłup w odcinku piersiowym,
• ściąganie łopatek – działa zbawiennie na mięśnie pleców,
• fokę – zapobiega garbieniu się i wzmacnia kręgosłup,
• kołyskę – wspomaga równowagę tułowia i pozwala ukształtować stabilizację, wzmacnia odcinek lędźwiowy kręgosłupa.  

Prócz typowych ćwiczeń gimnastycznych, prawidłowe nawyki ruchowe u dzieci można kształtować także przez zajęcia typowo rozrywkowe. Tu wymienić można, chociażby takie zabawy jak:

• kukułka – pozwala wyrobić nawyk prawidłowego ustawienia głowy, wzmacnia mięśnie ściągające łopatki i dba o fizjologiczne wygięcie kręgosłupa,
• raki – odciąża kręgosłup, rozciąga mięśnie piersiowe i wzmacnia pośladkowe,
• łapki – wzmacnia mięśnie karku, odciąża kręgosłup,
• dźwig – wspiera mięśnie brzucha i wysklepiające stopy oraz rozciąga mięśnie kulszowo-goleniowe,
• wyścig wielbłądów – rozciąga mięśnie czworoboczne lędźwi, kulszowo-goleniowe i prostownika grzbietu w odcinku lędźwiowym,
• bociany – utrwala nawyk utrzymania prawidłowej postawy ciała,
• gazeta – wzmacnia mięśnie wysklepiające stopy.

Rola aktywności fizycznej w rozwoju dzieci

Aktywność ruchowa u dzieci to niezwykle istotny aspekt zarówno w procesie kształtowania postawy, jak i codziennego funkcjonowania. Zapewnia nie tylko dobre zdrowie i samopoczucie, ale gwarantuje również prawidłowy rozwój fizyczny, motoryczny, społeczny i umysłowy. Codzienny ruch wzmacnia odporność, korzystnie wpływa na fizjologię oraz metabolizm małego człowieka, a także pozwala mu nabyć zdolności adaptacyjne.

Wspominamy o tym nie bez przyczyny, bo jak twierdzą eksperci, ograniczona aktywność u dzieci może być jedną z przyczyn kształtowania się nieprawidłowych nawyków, czego konsekwencją są wady postawy wymagające korekcji.